Rustdag

Zondag 24 februari

Geen uitgebreide verplichtingen vandaag. Met de reis van gisteren in de benen en de overgang naar tropische temperaturen komt dat goed uit. We bekijken het klooster en het dorp er omheen met alle kloosters. We doen een meer-dan-gemiddelde siësta. We bespreken de planning voor de komende 10 dagen. En 's avonds worden alle monniken bij elkaar geroepen en vertelt Paul wat we precies gaan doen. Net als in Kathmandu gaan we een dag volgen van -in dit geval- 3 monniken. Een die net begonnen is aan zijn studie, een die ongeveer halverwege is, en een die aan het afstuderen is. Daarnaast maken  we een impressie van de studie als geheel. Buiten het klooster gaan we dan nog filmen in de dorpen waar bewoners gesponsord worden en de eerste microkredieten verstrekt zijn.

Controle controle en nog eens controle

Zaterdag 23 februari

De beveiliging op Kathmandu Airport is een belevenis op zich. Voordat je de vertrekhal binnengaat gaat alles al een keer door de scanner. Dat is de eerste van 5 controles. De een na laatste is een uitgebreide controle voordat je de gang naar het vliegtuig in gaat. De laatste is dan weer aan het einde van die gang, voordat je het vliegtuig daadwerkelijk binnengaat. Al met al duren die controles zo lang dat we veel te laat vertrekken. Bij de overstap in Delhi moet de bagage opgehaald worden en opnieuw ingecheckt voor Bangalore. Volgens de informatiebalie is dat de snelste weg. Alle beleefdheidsregels negerend rennen we langs groepen wachtende mensen om op tijd te zijn voor de aansluiting. Om er uiteindelijk achter te komen dat de gate al gesloten is op het moment dat ons vliegtuig landde. 3 uur later kunnen we alsnog verder. Het verkeersgewoel in Bangalore doet niet onder voor dat in Kathmandu. Het duurt daardoor wel even voordat we de stad gepasseerd zijn. De snelweg naar Mysore is druk, ondanks de zaterdagavond, en de te pas en te onpas opduikende verkeersdrempels houden de vaart er ook goed uit. Na Mysore is het een stuk rustiger, maar komt er mist opzetten. Uiteindelijk is het 3 uur 's nachts voordat we in Gosok Ladang arriveren.

Afscheid

22 februari

Zoals gezegd zit het filmwerk er hier op, op één stukje na. In de Tibetaanse cultuur is het namelijk erg belangrijk dat alles in de juiste volgorde gebeurt. Dat gaat ook op voor de volgorde waarin mensen verschijnen in een film. Het kan niet zo zijn dat gewone monniken eerder genoemd worden dan de belangrijkste monnik. Dat zou dan eigenlijk Gosok Rimpochee moeten zijn, maar aangezien die in Taiwan zit, is dat een beetje lastig. Dus komt de eer toe aan Tsering Choephel. Daarvan is echter al vanaf de eerste dag duidelijk dat hij eigenlijk niet zo graag wil. Vandaag is het de laatste mogelijkheid, zo beseft ook hij, dus tegen 9 uur 's avonds is het eindelijk zo ver, nadat eerst met Taiwan overlegd is wat hij precies moet zeggen. Dan volgt een van de verrassingen die het maken van een film hier tot zo'n ongewis avontuur maken: hij wil niet op de film, maar op de foto, en de tekst spreekt hij dan niet uit, maar kunnen we erbij projecteren. Daar wordt Renate dan weer niet blij van, maar in de paar dagen klooster heeft ze inmiddels geleerd dat hier niet alles altijd gaat zoals gepland.

Na de fotosessie worden we alsnog toegesproken door Tsering Choephel, maar zonder draaiende camera en in de vorm van een persoonlijk dankwoord. Paul krijgt een Tangkha overhandigd en voor de anderen is er wierook  en uiteraard een katha. Omdat morgen vroeg om 5 uur de monniken vertrekken voor het grote bidden, nemen we alvast afscheid.

Verkeersinformatie

Het hoofddoel van ons bezoek aan Nepal is natuurlijk de film, en daarnaast voor Paul de jaarlijkse afstemming met het klooster van de (besteding van de) sponsorgelden. Een hollander die voor het eerst in Kathmandu komt kan echter niet om het Nepalese verkeer heen. Daarom maak ik vandaag even een uitstapje naar een onderwerp dat niets met het werk van de stichting te maken heeft. Wie alleen in de stichtingswetenswaardigheden geïnteresseerd is kan veilig doorscrollen naar het volgende hoofdstuk, zonder iets te missen.

Bij aankomst, afgelopen zaterdag, werden we door een monnik afgehaald met een ruime taxi. Tijdens de rit naar het klooster hebben we alvast een indruk van het verkeer kunnen opdoen. Links rijden is zo'n beetje de enige regel die redelijk consequent wordt nageleefd; verder is het inhalen waar het kan, toeteren, voorrang nemen. Hier en daar is een zebra, maar die heeft geen speciale betekenis; het enige stoplicht dat we in deze miljoenenstad tegenkwamen werkte niet. De best geasfalteerde weg is de ringweg. Bij ons zou die afgesloten worden omdat het wegdek te gevaarlijk zou zijn. Normale wegen hier zitten vol met gaten, los puin, ontbrekende putdeksels en andere ongemakken, waar het verkeer zich hotsend en krinkelend door- en omheen beweegt. En zo is alles dus relatief. Het is chaotisch, er hangt een bruine smogdeken, maar alles beweegt zich toch in de richting waar het wezen moet. Links inhalen, rechts inhalen, fietsers aan alle kanten en vooral veel brommers en lichte motoren. Verkeer dat op of van de ringweg moet drukt de neus tussen het tegemoetkomende verkeer. Zolang het gat groot genoeg is vult een tegenligger het nog op, zodra je het gat genoeg hebt afgesloten kan je een rijtje opschuiven. Op een gegeven moment ben je er dan door. Ook als voetganger moet je die tactiek volgen, anders sta je de hele dag aan dezelfde kant. Het went vrij snel.
Rijstroken zijn een relatief begrip. Globaal rij je hier 1,5:1, ofwel anderhalve auto per rijstrook. Meer zou best kunnen, maar de overblijvende ruimte wordt opgevuld door de fietsen en motoren. De wisselstrook zoals wij die bij Amsterdam kennen blijkt nodeloos ingewikkeld. Hier past het begrip weghelft zich automatisch aan het verkeersaanbod aan. Aanrijdingen zou je volop verwachten, maar ik heb er niet één gezien. Voordeel is natuurlijk wel dat het verkeer niet heel snel gaat. Op spaarzame gladde en rustige stukken zit het gemotoriseerde verkeer zo tegen de 100.  Dan wordt oversteken een kamikaze-actie.
De verhouding 1,5:1 geldt ook voor andere zaken, zoals het aantal plaatsen in een taxi en op een motorfiets. In minibusjes lijkt dat soms meer dan 2:1 te zijn. De meeste taxi's zijn Suzuki Alto's, die in India onder een andere naam worden geproduceerd. SMSsen terwijl je motor rijdt is trouwens geen probleem, uiteraard niet handsfree.

Tanka's en computers

21 februari 2013

Weer vroeg op om de zonsopkomst vanuit het klooster vast te leggen. Zonsopkomsten doen het altijd goed in films, dus voor de zekerheid nemen we hem maar op. Na het ontbijt is het tijd voor de groepsfoto. Het schieten van die foto is zo gebeurd, maar om iedereen op zijn plek te zetten, dat vergt heel wat organisatie. Als monnik kun je niet zo maar ergens gaan zitten.
 

Voor Paul en Renate is er vandaag nog het nodige te doen. De ene moet administratief van alles afwerken en het sponsorgeld overdragen. De andere moet dat vastleggen. De filmbeelden van deze weken zullen namelijk ook worden gebruikt om een beeld te geven van hoe de stichting werkt, wat er met de donaties gebeurt en hoe het geld zijn bestemming bereikt.

Mieke en ik nemen de gelegenheid te baat voor een uitstapje naar Pashupatinath, het indrukwekkende Hindu-heiligdom. Naast de voor niet-hindoes ontoegankelijke belangrijke tempel die aan Shiva gewijd is, is het een enorme verzameling van grotere en kleinere tempels, én de plaats waar de overledenen verbrand worden in open vuren op speciale brandplaatsen aan de rivier de Bagmati. Voor ons nauwelijks voor te stellen dat dat midden in een grote toeristische trekpleister gebeurt. En nog minder dat dezelfde rivier ook gebruikt wordt voor baden en wassen, terwijl er ook het vuil uit de stad in drijft. En dan zijn er nog de kinderen die met grote zeven het water net stroomafwaarts van de brandplaatsen doorzoeken in de hoop op gouden kiezen of andere waardevolle resten van de overledene. Onze normen ten aanzien van hygiëne moeten door de Nepalezen welhaast als een vorm van smetvrees gezien worden.

Een deel van de monniken vult hun dag vandaag met tankaschilderen. Dat is een langdurig en nauwgezet werk dat volgens strikte richtlijnen moet worden gedaan. Toen we rond 2 uur thuis kwamen werden net de in kaders gespannen vellen waar op geschilderd wordt weer schoongemaakt, omdat het geleverde werk niet goed was. Het is duidelijk dat het wel even duurt voor je je tankaschilder mag noemen.

Dat de moderne tijd niet aan het klooster voorbij gaat mag blijken uit de aanwezigheid van mobieltjes, maar ook uit de computerlessen die de monniken volgen. Voor Tibetanen is dat extra gecompliceerd omdat de toetsenborden "gewoon" onze qwerty-indeling hebben, met ons alfabet erop. Voor Tibetaanse tekens zijn soms ingewikkelde toetscombinaties nodig, met nog een extra toevoeging voor de tekens die er bovenop moeten (zoiets als onze accenten). Eerst moet dus geleerd worden om westers schrift te herkennen en te typen; is dat onder de knie, dan kan begonnen worden aan het Tibetaans.

Uiteindelijk wordt het 19:30 voordat de officiële overdracht van het sponsorgeld plaats kan vinden. Dat is dan meteen zo'n beetje het laatste dat gefilmd en gefotografeerd moet worden. Morgen begint voor de monniken het Grote Bidden. Voor ons zit het "werk" erop. We zullen alleen ten afscheid alle monniken nog op iets lekkers trakteren. En dan 's middags Bodnath, de grootste Stupa van Azië bezoeken.

Hilariteit

19 februari

Om 5 uur begint de dag hier in Phuntsok Chokiyling. Op de kamers waar het begin van de dag gefilmd zou worden was iedereen al ruim op tijd wakker. Van onder de dekens werd giechelend bekeken hoe Paul met een lampje op zijn hoofd binnenkwam, gevolgd door Renate met de camera. Na het opstaan volgden de andere ochtendrituelen, waaronder het dekens vouwen. Dat is een uiterst precies werkje. Je kunt als monnik je bed niet zo maar even rechttrekken. Dan is er een eerste opstelling op het plein, waarbij de monniken hun gelofte herhalen dat ze een goede Boeddhist en een goede monnik zullen zijn.

Zo zijn er al een paar uur verstreken voordat er ontbeten kan worden. Om 9 uur wordt er weer opgesteld op het plein, waarna de monniken de tempel binnengaan voor een tsog (Sanskriet: puja, Nederlands: gebedsdienst) om geluk af te roepen over de Dharma. De opstelling en volgorde van binnengaan zijn nadrukkelijk vastgesteld, zoals dat vroeger bij mij op de RK Sint Carolusschool voor Lager Onderwijs aan het Haagse Westeinde ook het geval was: opstellen in volgorde van jaargang en ook in die volgorde afmarcheren naar binnen. Wat wij niet hoefden was onze schoenen laten staan. Hier is het een mooi beeld om alle monniken op hun slippers (veelal clogs) te zien staan en dan rij voor rij weg te zien lopen met achterlating van hun schoeisel.

Na de tsog is het tijd voor lessen. De klasjes zijn op de begane grond van het slaapgebouw. Er is niet altijd een leraar in de klas; de leerlingen worden aan het reciteren gezet en als je buiten rondloopt kan je prima in de gaten houden of het goed gaat. Een minimaal verschil in klankhoogte heeft soms een compleet andere betekenis tot gevolg in het Tibetaans. Bij de ouderejaars kan dat tot grote hilariteit leiden. Ook wat dat betreft is het verschil met hoe het er bij ons op de scholen aan toegaat niet zo groot als het lijkt. De strakke regels bestaan bij ons niet meer, maar de duidelijkheid is daarmee ook verdwenen en in hoeverre we daar nou zo veel gelukkiger van geworden zijn is maar de vraag. De onderlinge verhoudingen tussen ouderejaars en de jongsten, de geintjes, soms de ruzietjes, ze zijn hier net zo als bij ons.

Ook de rollen in de klas zijn herkenbaar. Je hebt degenen die serieus leren, de schreeuwerds, de stillen, de grappenmakers. Als je buiten staat hoor je steevast één stem luid boven de andere uitkomen; als je binnen loopt zie je in de hectiek van harde en zachte stemmen, en van leerlingen die even afgedwaald zijn of moeten lachen omdat jij er ineens staat, altijd een paar monniken die geconcentreerd gestaag doorgaan en zich door niets van hun pad laten brengen.

Tussendoor heeft Mieke alle monniken op de foto gezet, zodat de files weer van een actueel portret kunnen worden voorzien. We zullen er straks thuis een boek van maken en dat opsturen; in het algemeen levert het bekijken van foto's veel lol op.



Een bezoekje aan een tempel in de stad valt in het water door een algemene staking. Er rijden geen taxi's en bussen, en lopen is geen optie. Als alternatief krijgen we een rondleiding door de bovenste twee etages van het klooster, die normaliter niet toegankelijk zijn. Er bevinden zich onder meer de kamers van Gosok Rimpochee en van HH de Dalai Lama (foto) en de Panchen Lama.

Erg mooi om te zien is hoe zelfs de jongsten fanatiek staan te debatteren met elkaar. Den Haag Vandaag zou een veel aantrekkelijker programma worden als het er in ons parlement net zo heftg aan toe ging.

De tsog van 's avonds is veel lawaaiiger dan die van 's morgens. Dat is nodig omdat de beschermgoden aangeroepen moeten worden en daarvoor helpt veel getrompetter en getrommel. Na de tsog zijn er opnieuw lessen. Een mooi gezicht om in de donkere avond de verlichte ramen van de klasjes te zien, met daar achter de reciterende monniken.

Om een uur of 9 komen Tsering Choepel en Aku de resultaten van het filmen totnutoe bekijken. Het is uiteraard nog ruw materiaal, maar ze zijn er zeer tevreden mee. Aansluitend hebben we een interessante discussie waarin ze uit de doeken doen waar met name de jonge monnikjes over debatteren. De basis ligt vooral in het waarnemen via de verschillende zintuigen, en het je vervolgens afvragen of die waarneming wel klopt. Het vaststellen daarvan werkt feitelijk andersom dan bij ons. Zodra er iets benoemd kan worden wat niet past in de waarneming is die waarneming onjuist. In onze wetenschap wordt een veronderstelling voor waar aangenomen totdat het tegendeel bewezen is. Onze wetenschap gaat daardoor stukken sneller, maar de Tibetaanse is minder foutgevoelig. Diederik Stapel had in Tibet geen kans gekregen. Helaas ging de discussie een beetje boven de pet van de tolkmonnik, waardoor we niet verder de diepte in konden. Al met al wel een onverwacht mooi slot van de dag.

Stroomloos

Bijna twee dagen stroomloos. De Nepalese installatietechniek is onnavolgbaar, want de lampen deden het wel, maar de stopcontacten niet. Behalve bij Paul op de kamer, waar alles het deed, behalve de lampen die het de hele tijd al niet deden. Vanavond deed alles het weer, maar was de internetrouter stuk. En nu lijkt alles weer te werken. Mieke en Paul zitten de files van de monniken uit te zoeken. Een monnikenwerk, want er is het een en ander door elkaar gegooid waardoor de verkeerde foto's in de files terecht zijn gekomen. Mijn blog van gisteren staat op Mieke's computer. Misschien komt ie vanavond nog, misschien wordt het morgen. Als de stopcontacten dan tenminste nog stroom geven.

De laatste vakantiedag

Vakantie is een betrekkelijk begrip als je monnik bent. Het betekent dat je niet hoeft te studeren en lekker veel tijd hebt om te spelen, maar niet dat er helemaal niets gedaan hoeft te worden. Vandaag kreeg het klooster een grote beurt. Na het gezamenlijke ontbijt zag je overal vegende, poetsende, wassende en dweilende monnikjes.

Intussen hebben we bekeken welke twee monniken "de hoofdrol" in de reportage gaan spelen. Om een goed totaalbeeld te geven filmen we een doorsnee-dag uit het leven van een van de jongsten en van een oudere monnik. Dat hoeven natuurlijk geen volwaardige acteurs te zijn, maar het is niet handig als een monnik te verlegen zou zijn om voor de camera te verschijnen. Een roodharige blanke en (voor Tibetaanse begrippen) boomlange vrouw is al bezienswaardig genoeg en je dan ook nog door haar laten filmen, daar is een beetje lef voor nodig.

Grote hilariteit bij zowel Paul en Renate, als bij de monnikjes, als overlegd wordt wie er gefilmd gaat worden. Gelek Shoulam is de gelukkige van de jongsten, alhoewel hij het eerst nog maar eng vond. Maar het gemak waarmee hij met handen en voeten het gesprek aanging maakte de keuze voor hem niet zo moeilijk.

De oudere monnik die gevolgd gaat worden is Gelek Sonam. Daar heb ik nog geen foto van voor handen, maar die komt de komende dagen nog wel.

Dankzij de Engelssprekende monnik die ook over goede computerkennis beschikt, is de monnikenadministratie snel bijgewerkt. Er is nog wat tijd over om Swayambhunath te bezoeken. Dit complex bovenop een berg is een heiligdom voor zowel Boeddhisten als Hindoes. Bij terugkomst is het nog steeds een grote drukte aan spelende monniken in het klooster.

Morgen gaat het echte werk beginnen. Een dag filmend volgen betekent dat je om 5 uur klaar staat, als de monniken gewekt worden.

 

Het klooster in Kathmandu

Stroom of geen stroom

Hier in Nepal is stroom geen vanzelfsprekende zaak. Soms is het er, dan is het ineens weer weg. Dat betekent dat we de blog in kleine stukjes schrijven. Als de stroom dan net tijdens het typen van de laatste zin wegvalt, is er in ieder geval niet al te veel tekst weg.

Het is nog vakantie voor de monniken hier in het klooster, omdat het net Nieuwjaar is geweest. Dat betekent dat er gevoetbald en gevolleybald wordt, en (vooral) veel voor de tv gehangen. Gisterenavond klonken de klanken van Tibetaanse tophits door naar boven, en vandaag hoor ik het geluid van een speelfilm doorklinken, waarin het niet altijd even vredelievend toe lijkt te gaan. Maar mogelijk komt dat doordat ik het plaatselijke idioom en de bijbehorende klanken niet echt beheers.

Vandaag zijn we eerst maar eens een kijkje gaan nemen in de stad, gegidst door de goed Engelssprekende monnik Gelek Nyima. Verschillende tempels en stupa's bekeken en geleerd hoe je een straat moet oversteken in een miljoenenstad zonder stoplichten.  Geprobeerd enige lijn te ontdekken in de verkeersregels, maar meer dan dat het niet de bedoeling is dat je voor wat dan ook stopt, werd me niet duidelijk. Ook als overstekende voetganger moet je die stelregel hanteren en dat is de eerste dag in ieder geval helemaal goed gegaan.

Bij terugkomst in het klooster hebben we de gelegenheid te baat genomen om de vrijetijds-bezigheden van de monnikjes te filmen en nu zitten Paul en Renate met de mensen van het klooster het programma voor morgen en de rest van de week te bespreken. Er moet een goed overzicht van het dagelijkse leven gefilmd kunnen worden, in tamelijk korte tijd, dus is het nodig om precies te weten wanneer er waar gefilmd gaat worden.

Natafelen met vlnr Mieke, Gelek Myima, een Taiwanese gast, hoofd van de huishouding Tsering Choephel, de andere Taiwanese gast, Paul en Renate.

Nepal - India 2013

Gisteren is Paul weer in Kathmandu gearriveerd en omdat Mieke en ik met hem meereizen wordt het blog van deze reis door een van ons tweeën geschreven. Zo kan Paul zich met de beslommeringen van de stichting bezighouden. Daarnaast is mijn dochter Renate mee. Ze is filmmaakster en ze gaat tijdens dit bezoek filmen waarna we een reportage gaan maken van het leven in de kloosters in Nepal en India, en van het werk van de stichting. Maar nu staat het eten klaar, dus na deze korte introductie sluit ik snel weer af.